Kryteria kwalifikacyjne

Kryteria kwalifikacyjne

Zmiana kryteriów kwalifikacyjnych określonych w Załączniku 1 była, jak zostało to już zaznaczone na wstępie, bezpośrednią przyczyną konieczności zmiany Dyrektywy Seveso II.  Jednak, podobnie jak we wszystkich artykułach, również w Załączniku 1, zmiany objęły więcej aspektów, niż tylko w tym przypadku, dostosowanie samej klasyfikacji substancji niebezpiecznych do wymagań Rozporządzenia CLP. Zmiany nie związane ze zmianą klasyfikacji to głównie:

  1. Informacje ze wstępu zamieszczonego na początku Załącznika 1 zostały przeniesione do uwag po obu tabelach.
  2. Zlikwidowany został poddział na uwagi zamieszczone odrębnie po tabeli 1 i po tabeli 2. W Dyrektywie Seveso III wszystkie uwagi zostały zamieszczone na końcu, po obu tabelach.
  3. Tabele 1 i 2 zostały zamienione kolejnością, obecnie pierwsza z tabel dotyczy kategorii substancji niebezpiecznych, druga zaś substancji nazwanych (tabela wyjątków).
Zmiany związane z wprowadzeniem nowej klasyfikacji zostały szczegółowo omówione w sprawozdaniu z prac prowadzonych w 2011 r., w pierwszym etapie tego zadania [9].  Poniżej zostały opisane zmiany dotyczące poszczególnych elementów Załącznika 1, nazwanego obecnie Substancje niebezpieczne.

1. Wstęp

W odróżnieniu od zapisów Dyrektywy Seveso II, Załącznik 1 Dyrektywy Seveso III rozpoczyna się informacją, które wartości progowe należy stosować w odniesieniu do substancji niebezpiecznych. I, analogicznie jak w przypadku Dyrektywy Seveso II, jeżeli substancja nie została wymieniona w tabeli wyjątków – Część 2 Wskazane substancje niebezpieczne, to należy stosować wartości progowe z Części 1 Kategorie substancji, jeżeli natomiast została wymieniona w Części 2, to mają zastosowanie wartości progowe z tabeli wyjątków – Część 2.  

2. Zmiany w tabeli kategorii substancji

Tabela, a właściwie Część 1 Kategorie substancji niebezpiecznych jest tym miejscem w Dyrektywie, które było przyczyną zmiany Dyrektywy Seveso II. Intencją Komisji było jak najdokoładniejsze odwzorowanie zakresu obowiązywania kryteriów kwalifikacyjnych Dyrektywyw Seveso II, jednakże w wielu przypadkach niemożliwe było jednak idealne przełożenie klasyfikacji, dlatego załącznik 1 do dyrektywy, a konkretnie właśnie jego część 1 „Kategorie substancji i mieszanin” stanowiła przedmiot burzliwych dyskusji i uzgodnień na forum przedstawicieli państw członkowskich i Komisji. Sama idea układu tabeli nie uległa zmianie, jednakże z uwagi na nową klasyfikację, została przemodelowana. Wprowadzone zostały także nowe rodzaje – kategorie niebezpiecznych substancji chemicznych, nie ujętych w dotychczasowych kryteriach kwalifikacyjnych Dyrektywy Seveso II.

Tabela 1. Część I Załącznika I obejmuje wszystkie substancje i mieszaniny z kategorii wymienionych w kolumnie 1:

Kolumna 1 Kolumna 2 Kolumna 3
Kategorie niebezpiecznych substancji i mieszanin Ilość substancji niebezpiecznej decydująca o zaliczeniu do zakładu o
zwiększonym ryzyku ZZR [Mg] dużym ryzyku ZDR [Mg]
Dział ‘H’ – ZAGROŻENIA DLA ZDROWIA
H1 OSTRO TOKSYCZNE
Kategoria 1, wszystkie drogi narażenia
5 20
H2 OSTRO TOKSYCZNE
- Kategoria 2, wszystkie drogi narażenia
- Kategoria 3, narażenie drogą inhalacyjną (zobacz uwaga 7)
50 200

H3 STOT - DZIAŁANIE TOKSYCZNE NA ORGANY DOCELOWE – NARAŻENIE JEDNORAZOWE
Działanie toksyczne na narządy docelowe, narażenie jednorazowe, kategoria 1

50 200
Dział ‘P’ – ZAGROŻENIA FIZYCZNE
P1a wybuchowe (zobacz uwaga 8)
- niestabilne materiały wybuchowe lub
- wybuchowe, podklasa 1.1, 1.2, 1.3, 1.5 lub 1.6, lub
- substancje lub mieszaniny o właściwościach wybuchowych określonych metodą opisaną w części A.14 załącznika do rozporządzenia (WE) nr 440/2008 (zob. uwaga 8) i nienależące do klas zagrożenia, jakie wywołują nadtlenki organiczne lub substancje i mieszaniny samoreaktywne
10 50
P1b WYBUCHOWE (zobacz uwaga 8)
Materiały wybuchowe, podklasa 1.4 (zobacz uwaga 10)
50 200
P2 Gazy łatwopalne
Gazy łatwopalne, kategoria 1 lub 2
10 50
P3a AEROZOLE ŁATWOPALNE (zob. uwaga 11.1)
Aerozole „skrajnie łatwopalne" lub „łatwopalne”, zawierające gazy łatwopalne kategorii 1 lub 2 lub ciecze łatwopalne kategorii 1
150 (netto) 500 (netto)
P3b AEROZOLE ŁATWOPALNE (zob. uwaga 11.1)
Aerozole „skrajnie łatwopalne" lub „łatwopalne”, niezawierające gazów łatwopalnych kategorii 1 lub 2 ani cieczy łatwopalnych kategorii 1 (zob. uwaga 11.2)
5 000 (netto) 50 000 (netto)
P4 GAZY UTLENIAJĄCE
Gazy utleniające, kategoria 1
50 200
P5a CIECZE ŁATWOPALNE
- ciecze łatwopalne, kategoria 1, lub
- ciecze łatwopalne, kategoria 2 lub 3, utrzymywane w temperaturze powyżej ich temperatury wrzenia, lub
- pozostałe ciecze o temperaturze zapłonu ≤ 60°C, utrzymywane w temperaturze powyżej ich temperatury wrzenia (zob. uwaga 12)
10 50
P5b CIECZE ŁATWOPALNE
- ciecze łatwopalne, kategoria 2 lub 3, jeżeli szczególne warunki procesu, takie jak wysokie ciśnienie lub wysoka temperatura, mogą stanowić zagrożenie poważnymi awariami, lub
- pozostałe ciecze o temperaturze zapłonu ≤ 60°C, jeżeli szczególne warunki procesu, takie jak wysokie ciśnienie lub wysoka temperatura, mogą stanowić zagrożenie poważnymi awariami (zob. uwaga 12)
50 200
P5c CIECZE ŁATWOPALNE
ciecze łatwopalne, kategoria 2 lub 3, nieobjęte P5a i P5b
5 000 50 000
P6a SUBSTANCJE I MIESZANINY SAMOREAKTYWNE oraz NADTLENKI ORGANICZNE
substancje i mieszaniny samoreaktywne, typ A lub B, lub
nadtlenki organiczne, typ A lub B
10 50
P6b SUBSTANCJE I MIESZANINY SAMOREAKTYWNE oraz NADTLENKI ORGANICZNE
substancje i mieszaniny samoreaktywne, typ C, D, E lub F, lub
nadtlenki organiczne, typ C, D, E lub F
50 200
P7 SUBSTANCJE STAŁE I CIEKŁE PIROFORYCZNE
substancje ciekłe piroforyczne, kategoria 1
substancje stałe piroforyczne, kategoria 1
50 200
P8 SUBSTANCJE STAŁE I CIEKŁE UTLENIAJĄCE
substancje ciekłe utleniające, kategoria 1, 2 lub 3, lub
substancje stałe utleniające, kategoria 1, 2 lub 3
50 200
Dział ‘E’ – ZAGROŻENIA DLA ŚRODOWISKA
E1 Niebezpieczne dla środowiska wodnego
w kategorii ostre 1 lub przewlekłe 1
100 200
E2 Niebezpieczne dla środowiska wodnego
w kategorii przewlekłe 2
200 500
Dział ‘O’ – POZOSTAŁE ZAGROŻENIA
O1 Substancje lub mieszaniny ze zwrotem wskazującym rodzaj zagrożenia EUH014 100 500
O2 Substancje i mieszaniny, które w kontakcie z wodą wydzielają gazy łatwopalne, kategoria 1 100 500
O3 Substancje lub mieszaniny ze zwrotem wskazującym rodzaj zagrożenia EUH029 50 200

Jak można łatwo zauważyć, dział H – Zagrożenia dla zdrowia obejmuje dotychczasowe kategorie toksyczne, przy czym została dodana kategoria H3 Działanie toksyczne na narządy docelowe, narażenie jednorazowe o wartościach progowych odpowiadających dotychczasowej kategorii substancji toksycznych. Dział P – Zagrożenia fizyczne dotyczy substancji wybuchowych, utleniających oraz palnych i tutaj pojawiają się nowe kategorie P3 Aerozole łatwopalne. Pozostałe kategorie substancji uwzględniają substancje obecnie podlegające pod przepisy Dyrektywy Seveso II, oczywiście wraz ze zmianą klasyfikacji pojawiają się teoretycznie nowe kategorie, jak np. P6 Substancje i mieszaniny samoreaktywne oraz nadtlenki organiczne, czy P7 Substancje stałe i ciekłe piroforyczne, jednakże substancje z tych kategorii do tej pory były objęte przepisami dotyczącymi przeciwdziałania poważnym awariom – Dyrektywa Seveso II, tylko ujęte były jako substancje wybuchowe, czy utleniające. Dział E – Zagrożenia dla Środowiska odpowiada w pełni Kategorii substancji niebezpiecznych dla środowiska z Dyrektywy Seveso II. W przypadku zaś Działu O – Pozostałe zagrożenia została wprowadzona nowa pozycja – O2 Substancje i mieszaniny, które w kontakcie z wodą wydzielają gazy łatwopalne.

3. Zmiany w tabeli substancji nazwanych

W odniesieniu do Części 2 Wskazane substancje niebezpieczne zostały wprowadzone trzy typy zmian:
  1. Pozycja 26 Diizocyjanian toluenu – obecnie wpisane zostały dwa izomery 2,4 oraz 2,6 w celu doprecyzowania, że wartości progowe 10 ton dla ZZR i 100 ton dla ZDR odnoszą się do obu izomerów.
  2. Pozycja 34 Produkty ropopochodne i paliwa alternatywne obecnie obejmuje również olej opałowy ciężki oraz paliwa alternatywne mające takie samo zastosowanie i posiadające podobne właściwości pod względem palności oraz zagrożeń dla środowiska jak produkty, o których mowa w lit. a)–d)(wszystkie wymienione w tej pozycji podpunkty).
  3. Dodanych zostało 14 substancji lub grup substancji:
Nazwa substancji CAS Wartości progowe
ZZR ZDR
35. Amoniak bezwodny 7664-41-7 50 200
36. Trifluorek boru 7637-07-2 5 20
37. Siarkowodór 7783-06-4 5 20
38. Piperydyna 110-89-4 50 200
39. Bis(2-dimetyloaminoetylo)metylo-amina 3030-47-5 50 200
40. 3-(2-etyloheksyloksy)propyloamina 5397-31-9 50 200
41. Mieszaniny (*) podchlorynu sodu zaklasyfikowane jako substancje o ostrej toksyczności dla środowiska wodnego, kategoria 1 [H400] zawierające mniej niż 5 % aktywnego chloru i niezaklasyfikowane do żadnej innej kategorii zagrożenia w części 1 załącznika I
(*) Pod warunkiem, że mieszanina ta niezawierająca podchlorynu sodu nie zostałaby zaklasyfikowana jako substancja o ostrej toksyczności dla środowiska wodnego, kategoria 1 [H400].
  200 500
42. Propyloamina (zob. uwaga 21) 107-10-8 500 2000
43. Akrylan tert-butylu (zob. uwaga 21) 1663-39-4 200 500
44. 2-metylo-3-butenonitryl (zob. uwaga 21) 16529-56-9 500 2000
45. Tetrahydro-3,5-dimetylo-1,2,3,5-tiadiazyno-2-tion (Dazomet) (zob. uwaga 21) 533-74-4 100 200
46. Akrylan metylu (zob. uwaga 21) 96-33-3 500 2000
47. 3-metylopirydyna (zob. uwaga 21) 108-99-6 500 2000
48. 1-bromo-3-chloropropan (zob. uwaga 21) 109-70-6 500 2000
Tak duża liczba substancji wprowadzonych do grona wyjątków jest konsekwencją kompromisu wypracowanego między państwami członkowskimi, a Komisją.

4. Zmiany w Uwagach i zmiany w tabeli 3

W Uwagach do Załącznika 1 nie ma już aż tak drastycznych zmian w porównaniu ze zmianami wprowadzonymi w omówionych powyżej tabelach, jednakże również w tym przypadku pewne zapisy zostały zmodyfikowane. Oprócz zmian językowych, które w żadnym wypadku nie wpływają na sens merytoryczny dyrektywy, do Uwag do Załącznika 1 zostało wprowadzone, co zrozumiałe, odniesienie do Rozporządzenia CLP, i to zarówno w definicji mieszaniny (Uwaga 3), jak i substancji, które nie są objęte rozporządzeniem CLP (Uwaga 5) oraz substancji wybuchowych (Uwaga 8). Oczywiście usunięte zostały zapisy odnoszące Dyrektywę Seveso do poprzedniej klasyfikacji określonej dyrektywami: 67/548/EWG (dyrektywa dotycząca substancji) oraz 1999/45/WE (dyrektywa dotycząca preparatów).

Punkt dotyczący substancji nie objętych rozporządzeniem warto przytoczyć w całości: W przypadku substancji niebezpiecznych, które nie są objęte rozporządzeniem (WE) nr 1272/2008, w tym odpadów, lecz które jednak znajdują się lub mogą znaleźć się w zakładzie oraz które w warunkach panujących w zakładzie posiadają lub mogą posiadać równoważne właściwości pod względem możliwości wywołania poważnych awarii, są one tymczasowo przypisane do najbardziej analogicznej kategorii lub wskazanej substancji niebezpiecznej objętej zakresem stosowania niniejszej dyrektywy. Zamiana z „na przykład” użytego w Dyrektywie Seveso II na „w tym” użyte w Dyrektywie Seveso III nie wymaga żadnego komentarza, natomiast drugi podkreślony fragment oznacza, że należy substancje nie ujęte w Rozporządzeniu CLP jednak zaklasyfikować do jednej z kategorii substancji wprowadzonych tym rozporządzeniem.

Punkt 7 Uwag również zostanie przytoczony w całości, gdyż z pewnością z powodu usunięcia z Części 1 z pozycji H2 Toksyczność ostra kategorii 3 narażenia drogą skórną jego znaczenie nie jest czytelne. Tak sformułowany punkt miał sens, gdy w pozycji H2 przy kategorii 3 wpisane były dwie drogi narażenia: inhalacyjna i skórna, obecnie zrozumienie i sens tego punktu może być dyskusyjne: Substancje niebezpieczne będące ostro toksyczne kategorii 3 drogą pokarmową (H 301) należą do pozycji H2 OSTRO TOKSYCZNE w przypadkach, gdy nie można ich zaklasyfikować ani ze względu na ostrą toksyczność drogą inhalacyjną, ani ze względu na ostrą toksyczność drogą skórną, przykładowo z uwagi na brak decydujących danych na temat ich toksyczności drogą inhalacyjną lub skórną.

W Dyrektywie Seveso II spora część uwag stanowiła przytoczone definicje poszczególnych podklas klasyfikacji określonych w Umowie europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego materiałów niebezpiecznych (ADR). W Dyrektywie Seveso III zostało to zastąpione jednym punktem zawierającym m.in. zapis: Podręcznik badań i kryteriów ONZ (Podręcznik badań i kryteriów ONZ) pozwala zidentyfikować substancję lub mieszaninę jako substancję/mieszaninę o potencjalnych właściwościach wybuchowych. Zapis ten jest jednoznaczny. W odniesieniu do materiałów wybuchowych podklasy 1.4 (łagodniejsze kryteria kwalifikacyjne dla materiałów wybuchowych) pojawił się natomiast bardzo istotny zapis: Jeśli substancje i mieszaniny wybuchowe z podklasy 1.4 są rozpakowywane lub przepakowywane, przypisuje się je do pozycji P1a, chyba że okaże się, że zagrożenie nadal odpowiada podklasie 1.4, zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1272/2008.

W odniesieniu do aerozoli w Uwagach do Załącznika 1 znalazły się dwa punkty (11.1 i 11.2) dotyczące klasyfikacji aerozoli łatwopalnych. Pierwszy z nich zawiera odniesienie do dyrektywy Rady 75/324/EWG z dnia 20 maja 1975 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do dozowników aerozoli. Dyrektywa co prawda dotyczy dozowników aerozoli, jednakże zapisane w niej definicje aerozoli skrajnie łatwopalnych i łatwopalnych odpowiadają definicjom z Rozporządzenia CLP. Punkt drugi dotyczy klasyfikacji aerozoli do kategorii o większych wartościach progowych (łagodniejsze kryteria kwalifikacyjne) i w tym przypadku należy udokumentować, że dozownik aerozolu nie zawiera łatwopalnego gazu kategorii 1 lub 2 ani też łatwopalnej cieczy kategorii 1 według klasyfikacji opartej o Rozporządzenie CLP.

W Dyrektywie Seveso II znaczna część uwag odnosiła się do klasyfikacji substancji palnych. W Dyrektywie Seveso III tylko dwa punkty odnoszą się do substancji tego rodzaju. Punkt 12: Zgodnie z pkt 2.6.4.5 w załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 1272/2008 ciecze o temperaturze zapłonu przekraczającej 35 °C nie muszą być klasyfikowane w kategorii 3, w przypadku uzyskania negatywnych wyników w badaniu na podtrzymanie palenia L.2, część III, sekcja 32 podręcznika badań i kryteriów ONZ. Nie ma to jednak zastosowania w warunkach podwyższonej temperatury lub ciśnienia, w związku z tym takie ciecze są włączone do tej pozycji. oraz ostatni punkt Uwag do Załącznika 1, punkt 21: W przypadkach gdy substancja niebezpieczna należy do kategorii P5a Ciecze łatwopalne lub do kategorii P5b Ciecze łatwopalne, wówczas do celów niniejszej dyrektywy stosuje się najniższą wartość progową.

Punkty od 13 do 20 włącznie dotyczą tabeli wyjątków i odnoszą się do klasyfikacji azotanu amonu, azotanu potasu, biogazu oraz polichlorowanych dibenzodioksyn i dibeznofuranów. Dopisany do uwag został punkt dotyczący biogazu uszlachetnionego. Wszystkie te zmiany zostaną pokrótce omówione poniżej.

W przypadku azotanu amonu została zmieniona nieznacznie konstrukcja samych zapisów, zakres oraz uaktualnione zostało odniesienie do aktu prawnego UE dotyczącego nawozów – dyrektywa 80/876/EWG została zastąpiona rozporządzeniem (WE) nr 2003/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. w sprawie nawozów. W zapisie dotyczącym azotanu amonu o wartościach progowych 1250 dla ZZR i 5000 dla ZDR uściślone zostało, że przy wyłączeniach chodzi o mieszaniny prostych nawozów sztucznych opartych na azotanie amonu zamiast dotychczasowego ogólnego zapisu obejmującego wszystkie mieszaniny azotanu amonu. I tak punkt ten brzmi (dla ułatwienia wprowadzone zmiany zostały podkreślone):
14. Azotan amonu (1 250/5 000): stosowany jako nawóz
Ma to zastosowanie do prostych nawozów sztucznych opartych na azotanie amonu oraz do złożonych nawozów sztucznych opartych na azotanie amonu, które spełniają wymogi załącznika III-2 do rozporządzania (WE) nr 2003/2003 i w których zawartość azotu pochodząca z azotanu amonu:

  • przekracza 24,5 % wagowych, z wyjątkiem mieszanin prostych nawozów sztucznych opartych na azotanie amonu z dolomitem, kamieniem wapiennym lub węglanem wapnia o czystości co najmniej 90 %,
  • przekracza 15,75 % wagowych w mieszaninach azotanu amonu i siarczanu (VI) amonu,
  • przekracza 28 % ( 4 ) wagowych, dla mieszanin prostych nawozów sztucznych opartych na azotanie amonu z dolomitem, kamieniem wapiennym lub węglanem wapnia o czystości co najmniej 90 %.

I tak, jak w przypadku azotanu amonu został zmieniony zakres przy doprecyzowaniu wyłączeń, tak również, w odniesieniu do azotanu potasu, nastąpiły zmiany w zapisie mające na celu uściślenie wymagań. Dotychczas w Dyrektywie Seveso II, przy uwzględnieniu zmian wprowadzonych dyrektywą 2003/105/WE, punkt dotyczący azotanu potasu brzmiał: Azotan potasu (5000/10000): złożone nawozy sztuczne na bazie azotanu potasu, zawierające azotan potasu w postaci bryłek/granulek. W Dyrektywie Seveso III punkt ten został zamieniony na:
17. Azotan potasu (5 000/10 000)
Ma to zastosowanie do tych nawozów sztucznych złożonych opartych na azotanie potasu (w postaci bryłek/ granulatu), które mają takie same niebezpieczne właściwości jak czysty azotan potasu.
Takie sam zapis dotyczy azotanu potasu (1250/5000).

Punkt dotyczący biogazu zostanie jako nowowprowadzony przytoczony w całości:
19. Biogaz uszlachetniony
Na użytek wdrożenia niniejszej dyrektywy biogaz uszlachetniony może być zaklasyfikowany do pozycji 18 części 2 załącznika I, w przypadkach gdy został on przetworzony zgodnie z obowiązującymi normami dla biogazu oczyszczonego i biogazu uszlachetnionego przy zapewnieniu jakości równoważnej do jakości gazu ziemnego, w tym zawartości metanu, i gdy zawiera on maksymalnie 1 % tlenu.
Warto jeszcze wspomnieć, że punkt 10 preambuły do dyrektywy dotyczy klasyfikacji biogazu uszlachetnionego i podkreśla wagę norm przyjętych przez Europejski Komitet Normalizacyjny (wraz ze zmianami) odnoście tego produktu.

Ostatnia ze zmian wprowadzonych do Uwag do Załącznika 1 ma związek z polichlorowanymi dibenzodioksynami (PCDDs) i dibenzofuranami (PCDFs) i dotyczy zmiany w tabeli współczynników. Dotychczasowe wartości międzynarodowych wskaźników przeliczeniowych toksyczności (ITEF) opracowanych przez NATO – CCMS dla toksycznych kongenerów PCDDs oraz PCDFs zostały zastąpione przez wskaźniki opracowane w 2005 r. przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Komórki tabeli w których zostały wprowadzone zmiany zostały zakolorowane.
TEF – WHO 2005
2,3,7,8-TCDD 1 2,3,7,8-TCDF 0,1
1,2,3,7,8-PeCDD 1 2,3,4,7,8-PeCDF 0,3
    1,2,3,7,8-PeCDF 0,03
       
1,2,3,4,7,8-HxCDD 0,1 1,2,3,4,7,8-HxCDF 0,1
1,2,3,6,7,8-HxCDD 0,1 1,2,3,7,8,9-HxCDF 0,1
1,2,3,7,8,9-HxCDD 0,1 1,2,3,6,7,8-HxCDF 0,1
    2,3,4,6,7,8-HxCDF 0,1
       
1,2,3,4,6,7,8-HpCDD 0,01 1,2,3,4,6,7,8-HpCDF 0,01
    1,2,3,4,7,8,9-HpCDF 0,01
       
OCDD 0,0003 OCDF 0,0003

(T = tetra, Pe = penta, Hx = heksa, Hp = hepta, O = okta)

Odniesienie – Van den Berg et al: The 2005 World Health Organization Re-evaluation of Human and Mammalian Toxic Equivalency Factors for Dioxins and Dioxin-like Compounds

(C = chloro, DD = dibenzodioksyna, DF = dibenzofuran – przypis autora)