Psychospołeczne warunki pracy kontrolerów ruchu lotniczego
Andrzej Najmiec, Maria Widerszal-Bazyl
Psychologiczna analiza pracy kontrolerów ruchu lotniczego (Costa G., 992; Hopkin D., 1995) do głównych przyczyn stresu - poza dużą odpowiedzialnością, koniecznością szybkiego przetwarzania danych, poważnymi konsekwencjami błędów - zalicza czynniki organizacyjne i społeczne. W tym zakresie wymienia się najczęściej: niejednoznaczny zakres obowiązków, trudne relacje z przełożonymi, brak kontroli nad rozwojem pracy, niskie wynagrodzenie, krytyczną opinię publiczną. W celu sprawdzenia psychospołecznej specyfiki pracy polskich kontrolerów przeprowadzono badania, w których wzięło udział 27 osób (5 kobiet i 22 mężczyzn). Badani kontrolerzy byli przedstawicielami trzech rodzajów stanowisk pracy: kontroli obszaru (12 osób), kontroli zbliżania (9 osób) i kontroli lotniska (9 osób). Minimalny staż pracy badanych kontrolerów wynosił 2 lata, maksymalny - 26 lat. Średnia wieku - 37,5 lat. Aby zdiagnozować czynniki stresorodne, wynikające z psychospołecznych warunków pracy, przeprowadzono badania w zakresie wymagań, kontroli i wsparcia społecznego w pracy krl. Taki zestaw zmiennych wynika z modelu stresu Roberta Karaska (por. Widerszal-Bazyl, 1997), według którego nasilenie stresu jest wypadkową tych trzech dymensji. Wysokie nasilenie stresu występuje w sytuacjach, gdzie wymagania w pracy są duże, a jednocześnie brakuje możliwości wpływu na sytuację pracy oraz wsparcia społecznego. Do pomiaru tych właściwości pracy zastosowano kwestionariusze: 1. Skalę Wymagań w Pracy do pomiaru spostrzeganej wielkości wymagań i stopnia ich uciążliwości (autorstwa Marii Widerszal-Bazyl). 2. Skalę Kontroli w Pracy do pomiaru spostrzeganego zakresu kontroli oraz do badania, na ile dany zakres kontroli ułatwia, a na ile utrudnia pracę (autorstwa Marii Widerszal-Bazyl). 3. Skalę Wsparcia Społecznego w Pracy do pomiaru spostrzeganego wsparcia społecznego w środowisku pracy (autorstwa Romana Cieślaka). W artykule niniejszym przedstawione zostaną najważniejsze wyniki uzyskane w tych badaniach. (...)
Hałas maszyn - znormalizowane metody wyznaczania poziomu mocy akustycznej (1)
Danuta Augustyńska, Dariusz Pleban, Witold Mikulski
W pierwszej publikacji tej serii omówiono wymagania w zakresie ochrony przed hałasem zawarte w dyrektywie europejskiej 98/37/EC (dyrektywa 89/392/EEC ze zmianami) w sprawie ujednolicenia przepisów prawnych państw członkowskich dotyczących maszyn oraz przedstawiono panoramę zharmonizowanych z tą dyrektywą norm europejskich ogólnych z zakresu akustyki przemysłowej, w większości wprowadzonych do zbioru polskich norm (metodą oficjalnego tłumaczenia).
Jak już powiedziano, dyrektywa 98/37/EC określa podstawowe wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w zakresie projektowania i konstruowania maszyn oraz stosowanych przy nich urządzeń ochronnych (środki ochrony zbiorowej), a także procedury oceny zgodności tych wyrobów z podstawowymi wymaganiami przed ich wprowadzeniem do obrotu handlowego na terenie Unii. W zakresie hałasu dyrektywa ta formułuje wymóg zredukowania hałasu na etapie projektowania maszyny. Określa wielkości fizyczne emisji hałasu maszyn, które należy mierzyć i których wartość należy dostarczyć. Są to: poziom ciśnienia akustycznego emisji na stanowiskach pracy i poziom mocy akustycznej. Metody wyznaczania tych wielkości określają odpowiednie normy zharmonizowane.
W niniejszej publikacji przedstawimy analizę porównawczą znormalizowanych metod wyznaczania poziomu mocy akustycznej na podstawie pomiarów ciśnienia akustycznego oraz pomiarów natężenia dźwięku (nowa seria norm europejskich EN ISO 3740 i EN ISO 9614) (w Polsce PN-EN ISO 3740 i PN-EN ISO 9614).
Normy dotyczące metod wyznaczania poziomu ciśnienia akustycznego emisji (normy serii EN ISO 11200) omówimy w odrębnej publikacji. (...)
Pole magnetyczne wokół układów prądu stałego dużej mocy
Krzysztof Gryz, Jolanta Karpowicz
Typowy układ zasilający odbiornik l prądu stałego dużej mocy (np. silnik) J- składa się z zespołu prostowniczego (diodowego lub tyrystorowego) przyłączonego do sieci prądu przemiennego trójfazowego 3x380 V/50 Hz oraz dławika zmniejszającego tętnienia prądu wyprostowanego. W razie konieczności przeprowadzenia oceny narażenia pracowników obsługujących takiego typu zestawy, wykonywane są pomiary natężenia pola magnetycznego wokół niego, a uzyskane wyniki porównywane z wartościami dopuszczalnymi, podanymi w przepisach krajowych. Ze względu na stosunkowo niskie napięcia zasilające oraz zamkniętą konstrukcję prostowników i odbiorników, tzn. umieszczenie w metalowych obudowach lub za siatką pełniącą rolę ekranu elektromagnetycznego, natężenia pola elektrycznego wokół układu są pomijalne w stosunku do wartości dopuszczalnych. Umieszczenie w dokumentacji stwierdzenia „urządzenie prądu stałego” sprawia, że najczęściej ocena narażenia ograniczana jest jedynie do pomiaru i rozpatrzenia pól magnetostatycznych. W niniejszym artykule rozważono zasadność takiego postępowania w zestawieniu z charakterystyką częstotliwościową skuteczności biologicznej oddziaływania pól magnetycznych na organizm ludzki. (...)
Badanie i ocena kremów i żeli hydrofilowych
Jolanta Liwkowicz, Joanna Kowalska
Wchłanianie substancji szkodliwych przez skórę ludzką zależy od wielu czynników: stanu skóry, różnic anatomicznych, wieku, temperatury i wilgotności otoczenia, a nawet karnacji. Wszelkie skaleczenia, oparzenia, podrażnienia, alergie i choroby skóry niszczą barierę, jaką tworzy naskórek i znacznie zwiększają wchłanianie związków chemicznych.
Według statystyki około 10% ogólnej liczby zatrudnionych styka się w czasie pracy ze szkodliwymi związkami chemicznymi. Co roku w Polsce od 700 do 1000 osób zapada na zawodowe choroby skóry. Znajdują się one na czwartym miejscu na liście uznanych chorób zawodowych. Choroby te są wynikiem działania szkodliwych substancji na skórę ludzką, której nie zabezpieczono przed ich działaniem we właściwy sposób.
Najczęściej na choroby skórne zapadają pracownicy przemysłu metalowego i mechanicznego, natomiast największą ilość dermatoz o charakterze alergicznym stwierdzono u zatrudnionych w przemyśle chemicznym oraz w rafineriach ropy naftowej.
Ochrona skóry rąk jest zagadnieniem poważnym, ze względu na dużą ilość zatrudnionych w kontakcie z chemikaliami. Zmniejszenie ilości zachorowań ma nie tylko aspekt humanitarny, ale również pozwoli ograniczyć wydatki państwa na leczenie, renty i odszkodowania. (...)
Czynnik ludzki w bezpieczeństwie pracy. Symulatory ruchu i zarządzania bezpieczeństwem w transporcie
Kandydat na kierowcę samochodowego, czy kierowcę innego środka transportu, zwykle rozpoczyna naukę wykonując po raz pierwszy w życiu, takie czynności, jak uruchomienie pojazdu i pokonanie jakiegoś odcinka drogi. Nauka jazdy na rowerze lub motocyklu wymaga opanowania nowego nawyku związanego z utrzymywaniem równowagi dynamicznej podczas ruchu. Raz opanowane umiejętności utrzymywania równowagi dynamicznej są zwykle trwałe, a dalsze postępy w nauce związane są z doskonaleniem techniki jazdy. Nauka jazdy samochodem, obok minimalnej choćby wiedzy teoretycznej i technicznej, wymaga praktycznej jazdy pojazdem pod okiem instruktora. Wiąże się to ze zużyciem paliwa, zanieczyszczeniem środowiska, wprowadzeniem do ruchu pojazdu, co do którego inni kierowcy, a także piesi, powinni mieć ograniczone zaufanie, itd. Z drugiej strony panuje powszechne przekonanie, że im dłużej trwa nauka praktycznej jazdy samochodem, tym lepiej dla umiejętności przyszłego kierującego pojazdem. Powstaje pozorny konflikt interesów w odniesieniu do ponoszonych kosztów nauki i bezpieczeństwa ruchu drogowego. Częściowo problem ten może rozwiązywać wprowadzenie symulatorów przeznaczonych do nauki jazdy samochodem lub do doskonalenia posiadanych już umiejętności kierowania pojazdem. Symulator samochodowy uczy kandydata na kierowcę podstawowych nawyków technicznych przy kierowaniu pojazdem. Niezbędne wyposażenie takiego symulatora to: tablica przyrządów, kierownica, typowe pedały sprzęgła, hamulca i „gazu" oraz drążek zmiany biegów. Przed oczami kierowcy rozpostarty jest ekran pokazujący sytuację na drodze przed pojazdem. Gorzej wygląda sprawa z lusterkiem wstecznym i generowaniem obrazu z boków samochodu. Wzajemne dynamiczne powiązanie zobrazowania drogi, w miarę zmieniającej się szybkości jazdy samochodu, znacznie podraża koszty takiego symulatora. Kolejną niedogodnością jest trudność w symulowaniu zjawisk fizycznych, towarzyszących jeździe samochodem. Pojazd - w zależności od rodzaju i jakości nawierzchni - poddawany jest wibracjom o nierównomiernym przebiegu, zmienne jest też natężenie hałasu. Symulacja przyspieszania i hamowania samochodu również napotyka trudności (wiąże się z kosztami), podobnie jak wrażenia towarzyszące wchodzeniu samochodu w zakręt przy różnych prędkościach, które są bardzo trudne do naśladowania. (...)
