Szkodliwe czynniki biologiczne

 

   Przez uszkodzoną skórę najczęściej wnikają do krwiobiegu zarazki wywołujące tężec, wściekliznę i zgorzel gazową.

 

   Przyczyną zakażenia tężcem są bakterie, które mogą wniknąć przez ranę zabrudzoną ziemią, kurzem ulicznym czy butwiejącym drewnem. Wielkość rany nie jest istotna. Objawy chorobowe występują między pierwszym a sześćdziesiątym dniem od zakażenia i rozpoczynają się skurczem mięśni żwaczy. Wyraz twarzy przypomina wtedy grymas uśmiechu. Sztywność kolejnych grup mięśniowych, a w szczególności porażenie mięśni oddechowych, stanowi zagrożenie życia chorego. Mimo intensywnego leczenia do dziś umiera znaczna część chorych na tężec. Zachorowaniom zapobiegają szczepienia ochronne oraz „przypominające” po zranieniu. Stuprocentowo skuteczne są szczepienia ochronne, które wykonuje się w trzech etapach: w 1. i 2. miesiącu oraz w 2. roku życia dziecka. Dawkę przypominającą szczepionki stosuje się po upływie 5 lat. O podaniu szczepionki powinien każdorazowo decydować lekarz. Samo czyszczenie rany nie chroni przed chorobą.

 

  Wścieklizna jest chorobą zakaźną, która powstaje po wniknięciu wirusa do krwiobiegu. Wirusy wnikają przez ranę, najczęściej kąsaną, lecz zakażenie może nastąpić również na skutek polizania lub zadrapania przez zwierzę chore na wściekliznę. Choroba ta jest śmiertelna dla ludzi i zwierząt. Pierwsze objawy występują w okresie od kilkunastu dni do kilku miesięcy po zakażeniu. Pojawiają się trudności w połykaniu, bóle głowy oraz charakterystyczna niechęć do przyjmowania płynów (wodowstręt). W razie podejrzenia o zakażenie należy natychmiast przeprowadzić szczepienie ochronne.

 

  Zgorzel gazowa powstaje po wniknięciu do krwiobiegu bakterii wytwarzających gaz i rozmnażających się w warunkach beztlenowych. Idealne możliwości rozmnażania się mają w głębokich ranach z rozległym uszkodzeniem tkanek miękkich. Ewentualność wystąpienia zgorzeli gazowej należy brać pod uwagę, jeśli w obrębie wyraźnego obrzęku wokół rany słychać przy naciskaniu charakterystyczne trze­szczenie. Okres między zakażeniem a wystąpieniem objawów chorobowych wynosi od doby do trzech dób.

 

 

W razie wystąpienia niepokojących objawów, zgłoś się do lekarza – nawet wtedy, gdy rana jest bardzo mała

 

Borelioza

   Na początku lat 80. w USA został wykryty krętek Borrelia burgdorferi, wywołujący boreliozę z Lyme. Jest to wielopostaciowa choroba, która w pierwszej fazie ma najczęściej postać obrączkowego rumienia wędrującego skóry (Erythema migrans), natomiastpóźniej może powodować zmiany w stawach, centralnym układzie nerwowym, sercu i narządzie wzroku. W Ameryce krętki boreliozy z Lyme są przenoszone przez kleszcze Ixodes dammini (I. scapularis), natomiastw Europie  przez kleszcze pospolite (Ixodes ricinus).W obrębie gatunku Borrelia burgdorferi wyróżnia się podgatunki (genogatunki) różniące się składem antygenowym i właściwościami chorobotwórczymi, z których najważniejsze to: B. garinii, B. afzelii i B. burgdorferi sensu stricto. Krętki Borrelia burgdorferi są zagrożeniem zawodowym dla leśników, drwali, pracowników parków narodowych, rolników, a nawet osób pracujących w parkach śródmiejskich (pracowników zieleni miejskiej, wychowawczyń przedszkoli).

   Borelioza z Lyme jest w Polsce narastającym i poważnym problemem zdrowotnym, również w aspekcie zagrożenia zawodowego. Ogólna liczba zarejestrowanych w kraju przypadków boreliozy rośnie z roku na rok: od 891 przypadków w 1999 r. do 4406 w 2005 r. Obecnie borelioza zajmuje w Polsce pierwsze miejsce na liście chorób zawodowych wywołanych przez biologiczne czynniki zakaźne i pasożytnicze – 333 przypadki odnotowane w 2005 r. stanowiły 54,1 proc. wszystkich przypadków w tej grupie chorób. Oszacowano, że na terenie Lubelszczyzny odsetek kleszczy zakażonych B. burgdorferi wynosił 5,3 – 8,8 proc., a średnio u 28,3 proc. narażonych leśników i rolników z tego terenu stwierdzono obecność przeciwciał świadczących o uprzednim kontakcie krętkami boreliozy [10].

   Nie udało się dotąd wyprodukować skutecznej szczepionki przeciwko boreliozie. Najważniejszymi środkami zapobiegawczymi przeciw tej chorobie pozostają zatem: odpowiednia odzież ochronna, stosowanie repelentów (środków chemicznych odstraszających kleszcze) oraz szybkie i umiejętne usuwanie kleszczy. W przypadku boreliozy ma to szczególne znaczenie, ponieważ kleszcz wprowadza zarazki do krwioobiegu dopiero po trwającym 24 – 48 h okresie przyssania. W razie stwierdzenia obrączkowatego zaczerwienienia na skórze lub przyssanego kleszcza należy bezzwłocznie zgłosić się do lekarza, ponieważ podanie antybiotyku we wczesnej fazie choroby może uchronić przed groźnymi powikłaniami.

   Szybkie usuwanie kleszczy powinno być stałym elementem postępowania po pracy u narażonych zawodowo, a umiejętność ta musi być znana pracownikom wyznaczonym do udzielania pierwszej pomocy.

 

 

Do usuwania kleszczy można stosować wąskie szczypczyki lub specjalne ekstraktory