Podstawowe podtrzymywanie życia (ppż)

 

   Podstawowe podtrzymywanie życia (w skrócie: PPŻ, ang. Basic Life Support, BLS; resuscytacja; Podstawowe Zabiegi Resuscytacyjne) to bezprzyrządowe utrzymywanie u poszkodowanego drożności dróg oddechowych oraz podtrzymywanie oddychania i krążenia krwi.
W odniesieniu do tych czynności stosuje się również termin resuscytacja, resuscytacja krążeniowo-oddechowa lub podstawowe zabiegi resuscytacyjne [28].

   Rolą PPŻ jest zapewnienie odpowiedniej wentylacji płuc i krążenia krwi do czasu usunięcia przyczyn zatrzymania krążenia krwi. Są to więc czynności podtrzymujące życie, aczkolwiek zdarza się, że są wystarczające do usunięcia przyczyny zatrzymania krążenia krwi i umożliwiają pełne przywrócenie czynności życiowych. Od kilku lat do podstawowych zabiegów resuscytacyjnych zalicza się używanie automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED). W czasie PPŻ zalecane jest stosowanie odpowiednich środków ochrony ratownika [1].

   Przyczyny pozaszpitalnego zatrzymania krążenia krwi i oddychania są różne. Najczęściej są to: choroba serca (ponad 80 proc. przypadków), uraz (ponad 3 proc.) i uduszenie (ponad 2 proc.). Zatrzymanie krążenia krwi na 3 – 4 min zazwyczaj prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (OUN, potocznie: mózgu). Należy więc położyć nacisk na szybkie rozpoczęcie PPŻ przez ratownika, który bez namysłu powinien postępować zgodnie z zalecaną sekwencją czynności.

   Nie jest jednoznacznie określone w literaturze naukowej, jak „dobre” musi być PPŻ, aby mogło uratować życie. Wciąż oczekuje się rozstrzygającej odpowiedzi na to pytanie, ale z licznych badań jasno wynika, że wskaźniki przeżycia są najniższe wtedy, gdy nie podjęto żadnych prób PPŻ. Z tych samych badań wynika, że ok. 2,5-krotnie zwiększa się szansa przeżycia chorego z nagłym zatrzymaniem krążenia, gdy podjęte zostanie PPŻ. Szansa przeżycia po zatrzymaniu krążenia jest ponadto tym większa, im szybciej rozpocznie się ratowanie poszkodowanego [12].

  Aktualne wytyczne European Resuscitation Council (ERC) oraz American Heart Association (AHA) z 2015 r. są rezultatem ostatnich 5 lat pracy [58,59]]. Należy wyraźnie podkreślić, że dotychczasowe algorytmy w PPŻ nie są niebezpieczne i nieefektywne. Nadal utrzymuje się zasadę wykonywania PPŻ przez nieprzeszkolone osoby jedynie poprzez uciskanie klatki piersiowej. Natomiast osoby odpowiednio przeszkolone powinny uciśnięcia klatki piersiowej prowadzić w połączeniu z oddechami ratowniczymi. Takie postępowanie jest szczególnie zalecane podczas resuscytacji dzieci, a także poszkodowanych z zatrzymaniem krążenia w wyniku asfiksji (stanie niedoboru tlenowego w organizmie z różnych przyczyn) oraz gdy wiadomo, że czas przybycia służb ratowniczych na miejsce zdarzenia będzie dłuższy niż kilka minut. W nowych wytycznych ERC oraz AHA szczególny nacisk kładzie się na jakość uciśnięć klatki piersiowej, która powinna być taka sama w przypadku prowadzenia PPŻ jedynie poprzez uciskanie klatki piersiowej jak i w przypadku stosowania kombinacji uciśnięć i wdmuchnięć powietrza. Sekwencja 30 uciśnięć klatki piersiowej na 2 wdmuchnięcia pozostaje bez zmian (C-A-B), przy czym nadal zwraca się uwagę na minimalizowanie przerw na wdmuchiwanie powietrza, gdy będą zastosowane. W wytycznych nadal wskazuje się na konieczność rozwoju programów AED w miejscach publicznych i obszarach mieszkalnych tak, aby umożliwić zastosowanie wczesnej defibrylacji w ciągu 3-5 minut od zatrzymania krążenia [58].  
 

   Przez uciskanie klatki piersiowej osiąga się skuteczne, sztucznie wymuszane krążenie krwi. Wykazano, że skuteczność ta jest najlepsza przy częstości od 100 do 120 uciśnięć na minutę podczas resuscytacji, przy czym uciśnięcia u dorosłych stosuje się na środkową część mostka, natomiast u dzieci i niemowląt na dolną. Jednakże zwraca się uwagę również na to, aby nie uciskać z mniejszą niż 100 lub większą od 120 częstością uciśnięć. Głębokość uciśnięć powinna wynosić u dorosłych 5 cm, przy czym nie zaleca się uciskać na głębokość mniejszą od 5 cm i większą od 6 cm. W przypadku dzieci należy uciskać na głębokość 5 cm, natomiast w przypadku niemowląt na głębokość 4 cm. Należy pamiętać, aby po każdorazowym uciśnięciu klatki piersiowej całkowicie zwalniać nacisk na nią. Nie należy opierać się na klatce piersiowej pomiędzy uciskami.

   Wdmuchnięcia powietrza (wentylacja wydychanym przez ratownika powietrzem, oddychanie usta – usta) powinny być wykonywane objętością powietrza wynoszącą ok. 500 – 600 cm3. Pojedyncze wdmuchnięcie powietrza (oddech ratowniczy) należy wykonać w ciągu 1 s, przy czym dwa kolejne wdmuchnięcia łącznie nie powinny trwać dłużej niż 5 s.

 

  Czynności wykonywane w ramach systemu pierwszej pomocy w przedsiębiorstwie przez grupę wyznaczonych pracowników podlegają określonym procedurom. Niektóre elementy PPŻ, np. wzywanie pomocy, muszą być realizowane w ramach procedury alarmowania i uruchamiania innych procedur. W niektórych przypadkach, w związku ze specyficznymi zagrożeniami występującymi w przedsiębiorstwach, zdarza się, że inne czynności PPŻ muszą być wykonywane z użyciem profesjonalnych narzędzi ratowniczych i środków ochronnych.