Stymulatory zatrudniania osób niepełnosprawnych w UE

źródło: artukuł "Systemy zatrudnienia osób niepełnosprawnych w państwach Unii Europejskiej", dr TADEUSZ MAJEWSKI (Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej Kolegium Rehabilitacji Zawodowej i Społecznej), Bezpieczeństwo pracy, 2002, nr3


Zachęty materialne dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne

Stosowanie zachęt materialnych (finansowych) dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne stało się we wszystkich państwach członkowskich UE integralną częścią systemów zatrudnienia tych osób na otwartym rynku pracy. W poszczególnych państwach zachęty materialne są stosowane w różnym zakresie i mają na celu:


  • wyrównanie dodatkowych kosztów związanych z organizacją i przystosowaniem stanowiska i miejsca pracy dla pracownika niepełnosprawnego

  • kompensowanie jego mniejszej wydajności

  • wpływanie na zmianę postaw pracodawców wobec zatrudniania osób niepełnosprawnych przez stosowanie odpowiednich ulg lub przyznawanie premii.

Można wyróżnić następujące rodzaje zachęt materialnych dla pracodawców:

  • dotacje na wyrównanie płac pracowników; ma to miejsce w państwach, gdzie obowiązuje minimalna płaca, a pracownik nie osiąga odpowiedniej wydajności; wysokości i zakresy dopłat do minimalnego wynagrodzenia są bardzo zróżnicowane i zwykle są udzielane na określony czas, nawet do kilku lat

  • zwolnienia z obowiązku płacenia minimalnego wynagrodzenia pracownikom nie osiągającym oczekiwanych wyników pracy (Holandia)

  • dotacje na przystosowanie stanowiska pracy niepełnosprawnego pracownika lub zwrot kosztów poniesionych na ten cel

  • dotacje na tworzenie stanowisk pracy dla tych osób

  • zwrot kosztów szkolenia pracownika niepełnosprawnego

  • premie za zatrudnianie większej liczby pracowników niepełnosprawnych niż wynika to z ustalonego wskaźnika

  • zwolnienia z części wpłat na ubezpieczenia zdrowotne i społeczne tych pracowników (Francja, Hiszpania, Holandia)

  • dotacje na pokrywanie kosztów lektora dla pracownika niewidomego lub tłumacza języka migowego dla pracownika głuchego (Francja, Niemcy). Rodzaje zachęt materialnych dla pracodawców są więc w poszczególnych państwach różne i zależą od przyjętej polityki.

Zachęty materialne dla pracodawców finansowane są z różnych  Źródeł. W wielu państwach tworzy się specjalne fundusze z wpłat od pracodawców za niezrealizowanie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Fundusze takie istnieją w Austrii, Francji, Holandii, Niemczech, Włoszech i są podobne do tworzonego w Polsce Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. W innych państwach odpowiednie środki na ten cel są zagwarantowane w budżetach centralnych lub budżetach terenowych. Np. w Holandii niektóre zachęty materialne dla pracodawców są finansowane przez instytucje ubezpieczenia społecznego.


Zachęty materialne dla pracowników niepełnosprawnych

Obok zachęt dla pracodawców, w niektórych państwach stosuje się także zachęty dla pracowników niepełnosprawnych, które mają na celu umożliwienie im podjęcia i wykonywania pracy. Dotacje lub zasiłki mogą być przeznaczane na następujące cele:


  • zakup, użytkowanie i naprawę pomocy technicznych potrzebnych do wykonywania pracy

  • pokrycie kosztów dojazdu do pracy; w niektórych państwach obejmuje to także przystosowanie samochodu do potrzeb pracownika niepełnosprawnego lub zakup samochodu przystosowanego (Austria, Belgia, Szwecja, Niemcy)

  • dalsze szkolenie i podnoszenie kwalifikacji zawodowych.

Dotacje i zasiłki dla osób niepełnosprawnych pochodzą zwykle z tych samych  Źródeł, co dotacje dla pracodawców. Ponadto we wszystkich państwach UE osoby niepełnosprawne mogą otrzymywać dotacje lub pożyczki (korzystnie oprocentowane) na rozpoczęcie i prowadzenie własnej działalności gospodarczej. W niektórych państwach stosowane są również zachęty do podejmowania zatrudnienia:

  • dodatkowe dni urlopu wypoczynkowego: np. w Austrii, Grecji i Luksemburgu – 6 dni, w Niemczech – 5 dni w roku

  • dostosowanie godzin pracy do potrzeb i możliwości pracownika niepełnosprawnego – późniejsze rozpoczynanie pracy (Belgia, Szwecja, Wielka Brytania)

  • ochrona przed zwolnieniem – konieczność uzyskania przez pracodawcę zgody na zwolnienie pracownika niepełnosprawnego (Austria, Niemcy, Szwecja).

Pomimo istnienia odpowiednich systemów i znacznego wsparcia dla pracodawców, sytuacja w zatrudnieniu osób niepełnosprawnych w państwach UE jest niezadowalająca. Według danych z lat 2000 – 2001 wskaźnik osób niepełnosprawnych aktywnych zawodowo w tych państwach wynosi 42,2%, podczas gdy w populacji osób pełnosprawnych 64%. Ponad połowa pozostaje więc bierna zawodowo [5].

Oczekuje się, że bieżący rok (2003), ustanowiony przez UE Europejskim Rokiem Osób Niepełnosprawnych, przyniesie wiele pozytywnych zmian w świadomości Europejczyków, w tym również w świadomości pracodawców, a w konsekwencji więcej osób niepełnosprawnych znajdzie zatrudnienie na otwartym rynku pracy.


PIŚMIENNICTWO

[1] Thornton P. Employment Policies for Disabled Persons in Eighteen Countries. Social Policy Research Unit. Univercity of York 1997

[2] Samoy E. Sheltered Employment in the European Communities. UK-Leuven 1992 (Belgia)

[3] Majewski T. Systemy zatrudnienia osób niemełnosprawnych w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Krajowa Izba Gospodarczo-Rehabilitacyjna. Warszawa 2002

[4] Blumberger W. Market der Mśglischkeiten, Bildung und Arbeit fuer junge Menschen mit besondere Beduernisse. Univesitaet, Linz 2001

[5] Sytuacja zatrudnienia osób niepełnosprawnych w Unii Europejskiej. Komisja Europejska 2001. Tłum.: Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych