Stanowiska pracy
WARUNKI PRACY KONTROLERÓW RUCHU LOTNICZEGO

 

OBCIĄŻENIE PRACĄ UMYSŁOWĄ KONTROLERA RUCHU LOTNICZEGO 

 

Autorzy: Krystyna Zużewicz, Andrzej Najmiec, Joanna Bugajska, Maria Konarska, Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa, 2011

 

 

 

 

w: Obciążenie psychiczne pracą – nowe wyzwania dla ergonomii, red. Juliszewski T., Ogińska H., Złowodzki M., Komitet ergonomii PAN, Kraków 2011

 

 

 

 

 

 

 

 

 

STRESZCZENIE

 

Praca kontrolera ruchu lotniczego (KRL), polegająca na obsłudze wyznaczonego obszaru powietrznego, wymaga intensywnej pracy umysłowej, która jest uznawana na świecie za najbardziej obciążającą pracę umysłową.

Analiza obciążenia pracą KRL, możliwa jest przy zastosowaniu różnych metod badawczych uwzględniających aspekt psychologiczny, fizjologiczny oraz społeczny. Szczególne znaczenie ma ich samoocena, gdyż kontrolerzy są odbiorcami i nadawcami informacji decydujących o bezpieczeństwie w przestrzeni powietrznej i życiu ludzi, stąd ocena własnego stanu psychofizycznego wystarcza do czasowego odsunięcia od wykonywania zadań operacyjnych.

Do oceny obciążenia pracą umysłową KRL zastosowano metody psychologiczne i fizjologiczne. Subiektywne obciążenie pracą oceniano na podstawie ankiety własnej i kwestionariusza State-Trait Anxiety Inventory Spielbergera (STAI). Badania przeprowadzono w warunkach rzeczywistego obciążenia pracą. Uczestniczyło w nich łącznie 97 kontrolerów zbliżania pracujących w systemie dwunastogodzinnych zmian. Na każdym stanowisku praca wykonywana była w dwuosobowych zespołach, wymieniających się co dwie godziny. Uwzględniono możliwie szeroki zakres wieku i stażu pracy badanych pracowników. Skutki napięcia umysłowego oceniano na podstawie zmian długości odstępów R-R (ms) w sygnale EKG zarejestrowanym w sposób ciągły, metodą Holtera, podczas 12-godzinnej zmiany roboczej. Ponadto zastosowano analizę zmienności rytmu serca (HRV – heart rate variability) do oceny zmian w autonomicznej regulacji rytmu serca w odpowiedzi na obciążenie pracą umysłową. Wykonano także pomiar częstości skurczów serca oraz wskaźnika stresu i wskaźnika kondycji serca (patent firmy Cybernetic Vision), w momencie schodzenia ze stanowiska po 2-godzinnym dyżurze i tuż przed wejściem na stanowisko po zakończeniu 2-godzinnej przerwy na odpoczynek.

Analiza wyników pozwoliła na ustalenie elementów pracy najbardziej obciążających KRL na stanowisku kontroli zbliżania.